Plater (Broel-Plater) Józef Kazimierz, pseud. Józef Płaskoziemski (1796–1852), ziemianin, agronom, pisarz. Ur. 6 III w Krasławiu w pow. dyneburskim w Inflantach polskich, był synem Augusta Hiacynta (zob.) i Anny z Rzewuskich, bratem Adama (zob.). Początkowo uczył się w Krożach (pow. Rossienie) na Żmudzi, potem ok. r. 1815 studiował na Uniw. Wil. Był dziedzicem majątku Kombul i Kazanów w Inflantach polskich oraz dóbr Sickeln i Rozaliszki w Kurlandii. Został wybrany na marszałka szlachty pow. rzeżyckiego. Po powstaniu listopadowym był prześladowany przez władze rosyjskie jako krewny uczestników powstania, Platerów: Emilii (zob.) i Cezarego (zob.). Za udzielenie schronienia grupie powstańców, którym groziło zesłanie na Sybir, P. został skazany na przymusowe osiedlenie się w Smoleńsku, gdzie przebywał wraz z rodziną do r. 1846. W Smoleńsku powstała większość jego prac drukowanych; w okresie tym nawiązał też żywy kontakt z Józefem Ignacym Kraszewskim. Po r. 1846 powrócił do Kombula, w r. 1847 został wybrany na asesora Izby Kryminalnej gub. nowogrodzkiej.
P. był przede wszystkim dobrym rolnikiem praktykiem i popularyzatorem. Swoje poglądy na wzorowe prowadzenie majątku ziemskiego przedstawił w książce Rocznik gospodarski (Wil. 1839), przeznaczonej jako podręcznik dla szlachty, ekonomów i nawet chłopów. Nie wprowadzał w nim żadnych zaleceń nowatorskich, lecz systematyczny plan pracy na roli w ciągu całego roku i niektóre zasady ekonomiki gospodarstwa i budownictwa wiejskiego. Przy tradycyjnym podejściu do sprawy pańszczyzny P. zalecał jednak daleko posuniętą troskę o byt ludności wiejskiej. W majątku swoim przeprowadzał próby z maszynami rolniczymi własnego pomysłu. Ogłosił kilka artykułów, m. in. o ludowych sposobach leczenia wścieklizny („Rubon” T. 5: 1845) oraz O zimowym mierniku, owadzie wyniszczającym owocowe sady (tamże T. 8: 1847), Ten ostatni artykuł był w znacznej części tłumaczeniem pracy rosyjskiej, uzupełnionej komentarzem P-a, przy czym P. nadał szkodnikowi polską nazwę: miernik czyli geometra (artykuł ten niesłusznie przez niektórych bibliografów jest przypisywany bratu P-a Adamowi). Dla służby dworskiej i chłopów wydał dwie książki, których głównym celem było podniesienie oświaty, ale treść ograniczała się wyłącznie do przystępnego tłumaczenia Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu oraz umoralniających opowiadań z życia służących (Czytelnia dla służących, Wil. 1842 I, II, Czytania na dni niedzielne i świąteczne, poprzedzone treścią czterech ewangelistów, Wil. 1845). O naukowych zainteresowaniach P-a świadczy natomiast praca Fizyka rozumowana. Teoria gorzenia, ogłoszona pod pseud. Józef Płaskoziemski („Athenaeum” T. 1: 1846), w której podał własną teorię światła, ciepła i elektryczności, nie popartą jednak właściwymi doświadczeniami i w połowie XIX w. już przestarzałą. Był także autorem krótkiej historii i geografii Inflant, uzupełnionej charakterystyką zamieszkującej je ludności („Rubon” T. 2: 1842). T. zmarł 4 II 1852 w Wilnie, pochowany został w Krasławiu.
P. był żonaty (od r. 1819) z Antoniną z domu Pereświt-Sołtan (1800–1871) i miał 14 dzieci; prócz trojga zmarłych w dzieciństwie córki: Ludwikę (1821–1897), Helenę (ur. 1825), bliźnięta Stefanię (ur. 1830) i Józefę (1830–1887), dziedziczki Kombula, Cecylię (1839–1864), zakonnicę, szarytkę w Chełmnie na Pomorzu, i synów: Augusta (1822–1861), Wilhelma (1824–1856), prezydenta sądu w Dyneburgu, dziedzica Kazanowa, Kazimierza (1829–1863), Eugeniusza (1826–1916), właściciela Żubrów, Michała (1834–1924), dziedzica Kombula, Leona (zob.).
Estreicher w. XIX; Jakubski A., Bibliografia fauny polskiej do r. 1880, Kr. 1927; Enc. Org.; Borkowski, Almanach; Konarski Sz., Platerowie, Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., IV 113, 116; Pulvis G., Tablice rodowodowe familii de Broel-Plater, Kr. 1888; Uruski; Wilczyński J. K., Herbarz starodawnej szlachty…, Paryż 1860; Żychliński, III 197 (tu data ur. P-a 20 II 1795); – Bieliński, Uniw. Wil.; Broel-Plater L., Krasław, Londyn 1975 s. 27; tenże, Leon hr. Plater, bohater powstania 1863 roku w Inflantach Polskich, Lw. 1939; Lipski J., Archiwum Kuratorii Wileńskiej ks. A. Czartoryskiego, Kr. 1926 (akta nr 246, Zbiór zaświadczeń … wydanych studentom Uniw. Wil. … w r. 1815, niewykorzystane, akta przechowywane w Wilnie); – „Czas” 1852 nr 56; „Kur. Warsz,” 1852 nr 347; „Kur. Wil.” 1852 nr 12; – B. Jag.: rkp. nr 6475 IV t. 16 K. 12–25.
Ligia Hayto